Մեդիա

Տրամաբանական կլիներ միայն մեծամասնական ընտրակարգը


Դիտեք ինտերվյուն այստեղ

 

– Մենք ընտրական շրջանում ենք, և ցանկացած ընտրության շեմին քաղաքացիական հասարակության, զանգվածային լրատվամիջոցների գործառույթը բավական մեծանում և կարևորվում է: Ձեր ղեկավարած հիմնադրամի առաքելությունն է այդ բոլոր շարժումների և լրատվամիջոցների կայացումը, նրանց գործառույթները հասարակության ավելի լայն շրջանակներին հասու դարձնելը: Ստարտային այն վիճակը, որում մենք գտնվում ենք ընտրությունների այս փուլում, գնահատեք, խնդրեմ, Ձեր տեսանկյունից. արդյոք խաղի այս կանոնները, որ ստեղծված են Հայաստանում, արժանիորեն կարո՞ ղ են խոստանալ միջազգային չափանիշներին համապատասխանող ընտրական արդյունքներ:

– Ես ընտրական պրոցեսների մասնագետ չեմ, և մեր հիմնադրամը դրանով շատ քիչ է զբաղվում: Այստեղ կա երկու պատճառ, այն է՝ մենք մասնագիտացած չենք այդ ասպարեզում: Կան հիմնարկներ և անձինք, որոնք մասնագիտացած են: Հիմնադրամը տարիներ շարունակ աշխատում է Հայաստանի քաղաքացիական հասարակության զարգացման համար` առանց մասնավորեցնելու, առանց կապելու ընտրական շրջանի հետ, որովհետև ընտրությունները գալիս-գնում են, իսկ ժողովուրդը մնում է: Ի վերջո` ընտրությունների ժամանակ կտրուկ սրվում են որոշակի պրոցեսներ, բայց հիմնական հասարակական կյանքը տեղի է ունենում ընտրություններից դուրս և ընտրությունների միջև: Մասնագետները շատ լավ գիտեն, որ հատկապես Հայաստանում խախտումների բուն  հիմքը դրվում է ընտրություններից շատ առաջ: Ընտրությունների օրը կատարվածը միայն հետևանք է և շատ մեծ նշանակություն չունի: Մենք, իհարկե, ինչ-որ չափով ընտրությունների հետ կապված ծրագրերին մասնակցելու ենք, բայց դա ընդամենը մի պահ է ընդհանուր Հայաստանի կյանքում: Եթե ԶԼՄ-ների մասին ենք խոսում, ապա էլեկտրոնային և այլընտրանքային ԶԼՄ-ները  վերջին 2-3 տարվա զարգացումների շնորհիվ ինչ-որ չափով «փոխհատուցեցին» այն փաստը, որ հեռուստատեսությունը բազմակարծություն չէր ապահովում,  որ թերթերի տպաքանակները փոքր էին. տեխնոլոգիաների զարգացման տարօրինակ բալանս ստեղծվեց, որը դրական զարգացում է Հայաստանի համար: Եվ մեր հիմնական նպատակն այն է, որ ինչպես Հայաստանի շրջաններում, այնպես էլ աշխարհով մեկ սփռված բոլոր հայերը միավորված լինեն այլընտրանքային ԶԼՄ-ների միջոցով: Մենք հատուկ ուշադրություն ենք դարձնում և մեր ծրագրում, որն իրականացնում ենք Internews network-ի  հետ միասին, ունենք ուղղություն` նվիրված քաղաքացիական լրագրությանը: Այդ առումով մեր ուշադրությունը սևեռված է մարզերում, շրջաններում մարդկանց պատրաստելուն, որպեսզի նրանք գրագետ լինեն և կարողանան օգտագործել այսօրվա հիմնական լրատվական գործիքները,  նաև` ինտերնետը:

– Հատկապես Ռուսաստանի վերջին ընտրություններից հետո վարչապետ Վլադիմիր Պուտինը գրանտակեր կազմակերպություններին նույնիսկ անվանեց թշնամի` նշելով, որ նրանք ֆինանսավորվում են ԱՄՆ-ի կողմից և չեն կարող դիտվել պետության բարեկամներ: Այդ տենդենցը նկատելի է նաև Հայաստանում` իրավապաշտպան կազմակերպությունների նկատմամբ: Ամենաբարձր կառույցները պիտակավորվում են  որպես օտար գործակալներ` վկայաբերելով, որ Ձեր ղեկավարած կազմակերպությունից իրենց գործունեության համար ֆինանսական միջոցներ են ստացել: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այսպիսի որակումներին և այն ընկալումներին, որ հասարակության մեջ փորձում են այդ մարդիկ արմատավորել և սերմանել:

– Մենք հատուկ դասընթաց  ունենք` տեքստի մեկնաբանման դասընթաց, հատկապես ԶԼՄ-ական տեքստերի, որպեսզի դիտողը, ընթերցողը կարողանա հասկանալ, հարցեր տալ ինքն իրեն` արդյոք ո՞վ է ասում, ի՞նչ է ասում, ի՞նչ շահ  ունի տվյալ անձնավորությունը  դա ասելիս: Երիտասարդներին ենթատեքստը հասկանալու հմտություններ ենք տալիս: Ազգանունս Տեր-Գաբրիելյան է, Սահակ Տեր-Գաբրիելյանը իմ ազգականն է եղել`  պապիս եղբայրը, ԽՍՀՄ առաջին տարիներին` քաղաքական գործիչ: Մյուս ազգականս եղել է Աշոտ Հովհաննիսյանը,  ակադեմիկոս, խոշոր քաղաքական գործիչ, երկուսն էլ 1937 թվականին պատժվել են:  Սահակ Տեր-Գաբրիելյանը զոհվել է, Աշոտ Հովհաննիսյանը արտաքսվել Սիբիր, հավելյալ մի քանի լեզու է կարողացել սովորել: Ես գալիս եմ այն սերնդից և այն ընտանիքից, որը հատկապես զգայուն է պրովոկացիայի նկատմամբ: Այսինքն` պրովոկացիան «ժողովրդի թշնամի» հասկացությունն է: Ինձ համար սա զգոնություն առաջադրող հասկացություն է: Եթե ինձ հրապարակավ ասում են, որ այսինչ մարդը ժողովրդի թշնամի է, ես ոչ թե այդ մարդու վրա եմ բևեռվում, այլ ասողի: Մեր ամբողջ տոհմին քայքայել են գործ տվողները: Ոչ պրոֆեսիոնալ ԶԼՄ-ները  միտումնավոր տիրաժավորում էին: Պատմությունը շարունակվեց ոչ թե ողբերգության, այլ ֆարսի ձևով: 88 թվականին` Հայոց համազգային շարժման գագաթնակետին, հայրիկս՝ Ալեքսանդր Տեր-Գաբրիելյանը, պատկերասրահի տնօրենն էր, և նրա դեմ սկսվեց հոգեբանական ծանր արշավանք: Մի շարք արվեստագետների, ընդ որում` անգրագետ, կողմից հայտարարվել էր, թե իբր նա ուզում է պատկերասրահի նյութերը վաճառել արտասահման: Շատ հետաքրքիր է, որ հենց «Ղարաբաղ» կոմիտեն և նրա կարկառուն անդամները միտինգների ժամանակ սկսեցին այդ տեքստը արտասանել` Ղարաբաղը մի կողմ թողած, որը ինձ մոտ երկմտանք ստեղծեց` արդյոք ես, որպես անհատ, կարո՞ղ եմ համագործակցել այն շարժման հետ, որը առաջինն է սկսում անտեղի պախարակել քո հորը: Պատկերասրահների գանձերը վաճառելու պատմությունը նույնպիսի մի արքետիպային պատմություն է, ինչպես և քաղաքացիական հասարակության և ոչ կառավարական կազմակերպության մեղադրելն այլ ուժին ծառայելու մեջ: Սա արքետիպային է ամբողջ հետխորհրդային շրջանում: Այս ամենը ինձ համար մեծ դժվարություն ստեղծեց, որովհետև ես իսկույն հասկացա, որ քաղաքական կարկառուն ներկայացուցիչները, որոնք գալիս են անկախ Հայաստան ստեղծելու, մանիպուլյացիայի ենթակա են կամ կօգտագործեն մանիպուլյացիա անելու հնարավորությունը: Ես բազմիցս փորձեցի այդ առթիվ ՀՀՇ-ում խոսել համապատասխան անձանց հետ, սակայն ոչ ոք չէր ուզում ինձ լսել: Օրինակ`  ինչո՞ւ էր «Հայք» թերթը տպագրում փոփոխությունների, դժվարությունների մասին իմ հոդվածը և նույն համարում տպում իմ հայրիկի դեմ հոդված: Այսինքն` ինձ դնում էին Պավլիկ Մորոզովի ինչ-որ ֆարսային տարբերակի մեջ: Ես խորհուրդ եմ տալիս բոլոր մարդկանց` եթե ինչ-որ մեկին անվանում են ժողովրդի թշնամի, մտածեք` ձեզ ուր են տանում: Ձեզ տանում են դեպի ստալինյան ժամանակների  ֆարսային տարբերակը: Եթե խոսքը իրականում թշնամության մասին է, դա բարձրաձայն չի ասվում: Դրա վերաբերյալ հռետորական կոչեր չեն հնչում, չեն արվում նաև հեռուստահաղորդումներ: Դա շատ լուրջ, շատ կարևոր գործունեություն է, մնացածը պրոպագանդա է և արվում է քաղաքական այս կամ այն նպատակներով: 1990 թվականից ես քաղաքացիական հասարակության ոլորտում եմ աշխատում, և այդպիսի մեղադրանքներ հնչում էին շատ վաղուց: Մենք պետք է որոշենք` ո՞րն է հայրենասիրությունը, այսինքն` դու հայրենասեր չե՞ս, եթե երկրի պրոբլեմների մասին բարձրաձայնում ես: Աշխարհի լավագույն միտքը եղել է կմախքը պահարանից դուրս հանելը: Բոլոր տաղանդները` Եղիշե Չարենց, Դանիել Վարուժան, Հովհաննես Թումանյան, բոլորը մեղադրվել են ոմանց կողմից, որ իբր իրենք կմախքը հանում էին պահարանից: Եթե ինչ-որ մեկին մեղադրում են, որ կմախքը պահարանից հանում է, ես իսկույն մտածում եմ, որ դա հետաքրքիր դեպք է, գուցե այստեղ է գտնվում ստեղծագործության բաբախյունը: Քաղաքացիական հասարակությունը, իմ կարծիքով, համաշխարհային երևույթ է: Այստեղ ես համագործակցում եմ  և Հայաստանի, և Վրաստանի իմ գործընկերների հետ, ոմանց հետ նաև` Ադրբեջանից, Թուրքիայից, Ռուսաստանից. ոմանց, որովհետև Ռուսաստանում  շատ քիչ են մնացել համագործակցության հնարավորություն ստեղծող կառույցներ: Այսինքն` քաղաքացիական հասարակությունը աշխարհով մեկ ասում է մի քանի ճշմարտություն, այն է` պետությունների նկատմամբ պետք է լինի անընդհատ ուշադրություն, որովհետև պետական բյուրոկրատիաները ինքնին հակված են անիմաստ դառնալու, ժամանակ կորցնելու, փող ծախսելու, իսկ փողը գանձված է քաղաքացուց, ուրեմն պետք է թափանցիկ լինի նրանց գործը. քաղաքացիական հասարակության գլխավոր մեսիջներից մեկը դա է: Պետությունը եթե չհասցրեց փողոցն ավլել` քաղաքացիական հասարակությունը կհասցնի փողոցն ավլել. սա այլ բան է: Գաղափարները ստագնացիայի են ենթարկվում պետության մոտ, հասարակությունը կծնի, կբերի գաղափարներ: Երրորդը դա է: Եթե վերցնենք իրական քաղաքացիական հասարակությունը՝ աշխարհի ցանկացած մասում նրանք բարիկադի մի կողմում են: Շատ փաստեր կան այդ մեղադրանքների դեմ: Օրինակ՝ Հայաստանի պետական բյուջե ինչպիսի փողեր են գալիս նույն արևմտյան երկրներից:  Գրանտների դեպքում հիմնականում հայտարարվում են շատ հստակ չափորոշիչներ, որով դու պետք է ծրագիր գրես, ներկայացնես: Այնտեղ կա հանձնաժողով, մենք որպես գրանտատու կազմակերպություն` նույնպես այդ ամենը ունենք: Հանձնաժողովը իր ուժերի ներածին չափով փորձում է լավ աշխատել, այսինքն` այնքան մակարդակներ կան ստուգելու, թե ինչպես է փողը տրվում, ում է տրվել, ինչի համար է տրվել:

– Իրավիճակի փոփոխություն Դուք նշմարում եք 2008 թվականից առաջ և հետո:  Տեսակետ կա, ըստ որի` արմատապես փոխվել է վիճակը, նոր հրամայականներ են ի հայտ եկել, քաղաքացիական հասարակության և գիտակից հասարակության նոր սերունդ է ի հայտ եկել. հումքային առումով որակական փոփոխություն տեսնո՞ւմ եք: Պահանջատեր հասարակություն է եկել` բնապահպանության ոլորտում, օտարալեզու դպրոցների դեմ պայքարող երիտասարդներ, բանակում տիրող իրավիճակին առնչվող և մի շարք հասարակական նախաձեռնություններ, նաև լրատվամիջոցներ: Այն կազմակերպությունների մոտ, որոնց հետ 90-ական թվականներից և 2008 թվականից հետո աշխատել եք, այդ փոփոխությունը իսկապես կա՞:

– Ես, ավաղ, 2007 թվականին վերադարձա Հայաստան: Մինչ այդ հաճախ էի լինում, բայց այստեղ չէի գտնվում, և իմ ասածը շատ սուբյեկտիվ պետք է լինի: Իմ դիտարկմամբ` 2000- ական թթ. սկզբին ստեղծվել էին հսկայական քանակությամբ ՀԿ-ներ, և շատերը ստեղծվել էին, այսպես կոչված, գրանտակեր սկզբունքով` պետական «կարկառուն» պաշտոններ ունեցող անձանց շրջապատի, տանիքի ներքո, և ազգականները` եղբայրը, քույրը, հայրը, մայրը, յուրաքանչյուրը մի կնիք ունի և ՀԿ-է իրենից ներկայացնում: Միևնույն ժամանակ կային նաև իրականում կարկառուն ՀԿ-ներ, որոնք ձևավորվել էին հանուն Հայաստանի բարօրության: Կար նաև  հասարակական կարծիքի բացակայություն, այսինքն` հասարակությունը մասնատված, նիշավորված էր: Ես եկա ու հանդիպեցի դրան. մի ընկերս մյուսի հետ չի հաղորդակցվում` ինչո՞ւ: Պարզվում է` դու որոշել ես մտնել քաղաքական մի կուսակցություն, որի ղեկավարին համարում եք կաշառակեր կամ կրիմինալ գործունեության մեջ ներգրավված և այլն: Դու ինքդ անձամբ գուցե կոռումպացված չես, բայց քո մյուս ընկերը  արդեն չի ուզում քեզ հետ գործ ունենալ, իսկ դու որոշել ես ընդգրկվել, որովհետև ուզում ես լավ գործ անել: 60-ական թվականներին ոմանք գնում էին, օրինակ` Մերի Քոչարը` Հրաչյա Քոչարի դուստրը, որը իմ դեկանն էր` թուրքագետ, հասարակական գործիչ, դարձավ Կոմունիստական կուսակցության անդամ: Նա ասաց` «պետք է դառնանք, որպեսզի Ստալինից հետո ոչ միայն տականքները լինեն կուսակցության անդամներ»: Երբ մարդ ինչ-որ ընտրություն  է կայացնում, կարող է դա անել նաև բարոյական սկզբունքներից ելնելով: Սակայն իրադրությունը այնքան բևեռացված էր, որ չկար ցանցը, ընկերության շրջապատը, համախոհներ չկային, և դա ինքնըստինքյան պետք է բերեր կատաստրոֆայի, և բերեց: Տեղի ունեցավ Մարտի 1-ը, որը այդ ամենի ցայտուն և ծայրահեղ դրսևորումն էր, որից հետո սկսեց ինչ-որ բան փոխվել, հասարակական կարծիքի նշույլներ առաջացան, և դրան նպաստեց ինտերնետը:

– Օգնեց Մարտի 1-ին հայտարարված այդ քսանօրյա արտակարգ դրությունը, երբ մարդիկ «զարտուղի» ճանապարհներով էին փորձում տեղեկություններ ստանալ: Այդ քսան օրերի ընթացքում ընդհանրապես ինտերնետը արժևորվեց, և մարդիկ այն ընդունեցին որպես լուրջ այլընտրանք:

– Միշտ ասում են, որ մեր պետությունը միագույն չէ, և այդտեղ էլ է դա դրսևորվում: Այսինքն` մեր պետության կառավարության, քաղաքական գործիչները, հատկապես տնտեսագիտական ոլորտի, զբաղված են ինտերնետի զարգացմամբ և տարածմամբ և մի քանի անգամ նշել են, որ մենք չենք կարող օլիգարխների դեմ պայքարել, բայց կստեղծենք էլեկտրոնային կառավարություն, որը ինքնին կվերացնի կոռուպցիայի ռիսկը` անհատը պետք է պետական պաշտոնյայի հետ շփվի՝ դա կոռուպցիայի ռիսկ է: Եթե կլերկը դուրս է մղվում հաղորդակցությունից՝ կոռուպցիան քչանում է. Այսինքն` տեխնոլոգիան բերում է ռեֆորմի, նույնը մենք տեսնում ենք քաղաքացիական հասարակության դեպքում: Տեխնոլոգիան եկավ, սկսեցին օգտվել, և տեխնոլոգիայի միջնորդությամբ ստեղծվեցին նաև բազմազան խմբեր: Այստեղ շատ կարևոր է, որ հաջողություններ լինեն, օրինակ` ամառային կինոթատրոնի հետ կապված` «Մենք ենք այս քաղաքի տերը» շարժումը, Թռչկանի, Թեղուտի հարցերը դեռ կան: Ավաղ, քիչ են այդպիսի հաղթանակները: Այս շարժումները ուրախալի են նաև այն առումով, որ հաճախ նրանք հրաժարվում են դիմել գրանտատու կազմակերպություններին, քիչ են կազմակերպված և մնում են ավելի ամորֆ: Դա գալիս է նրանից, որ նրանք չեն ուզում ասոցացվել գրանտատուների կամ գրանտակերների հետ կամ կուսակցություն դառնալ: Բայց ինքնակազմակերպվել պետք է, հակառակ դեպքում շարժումը կսառի: Այդտեղ կա հսկայական ստեղծագործական մոտեցման կարիք, օրինակ` Եվրամիության արևելյան գործընկերության Հայաստանի պլատֆորմը. 2 տարվա պայքարից հետո մտածել են ի վերջո այնպես կազմավորվել, որ և միասնություն լինի, և համախոհություն, և բազմակարծություն, և միևնույն ժամանակ կուլ չգնան այդ տրոհող ուժերին, որոնց գործունեությունը հատկապես ընտրությունների հետ կապված սրվում է: Այստեղ ստեղծագործական մոտեցման կարիք կա, ոչ թե ավանդական կազմակերպչական ձևեր հայտնաբերելու:

– Մենք դեռ նաև տրանսֆորմացիաների, էվոլյուցիոն զարգացումների փուլում ենք և չունենք այն պատկերը, որ կարողանանք ասել`  սա այն է, որը կարող էինք երազել:

– Մենք չունենք պատկերը` այն առումով, որ հասարակությունը, որպես այդպիսին, կազմավորված չէ մինչև վերջ, քանի դեռ պետական օրգանները չեն աշխատում, հասարակական կառույցները չեն աշխատում:

– Նկատո՞ւմ եք միտումներ` կազմավորվելու, ձևավորվելու:

– Ժողովրդից է դա գալիս, միևնույն ժամանակ մենք տեսնում ենք երկիրը լքելու միտում: Պետությունը հսկայական ուժ է, եթե պետության կողմից չլինի աջակցություն, ապա դա պետք է կամ պայքարի ձև ունենա, կամ ի վերջո` տրոհվի: Այսինքն` սերնդեսերունդ մտնելու են հասարակական կյանքի բովը, ցանկանալու են ինչ-որ բան փոխել, հետո հիասթափվեն, թողնեն հեռանան. մենք ուզում ենք դրանից խուսափել: Ինտերնետի մուտքի հետ նաև արխիվացիան է գալիս, նաև հինն է վերականգնվում և վերադառնում հասարակական ոլորտ. թե ինչ է թերթերում գրվել 20 տարի առաջ ` շատերը չեն հիշում, երիտասարդ սերունդը չգիտի: Ինտերնետի մուտք գործելու հետ միաժամանակ ստեղծվում է հնարավորություն` վերադարձնել այդ ամենը և սխալներից խուսափել: Եթե տեսնում ես`  մարդիկ ինչ-որ բանի հասնելուց հետո աջակցություն չեն ստանում, թողնում-գնում են, այլ միջոցների պետք է դիմել: Մեր քաղաքական համակարգը դրա հնարավորությունը չի տալիս: Ինձ համար տրամաբանական կլիներ, եթե միայն մեծամասնական ընտրակարգ լիներ, որովհետև Հայաստանի երիտասարդը գուցե չի ուզում աջակցել այդ` գոյություն ունեցող հինգ գլխավոր կուսակցություններին, որոնցից ոչ մեկը չի համապատասխանում իր գաղափարախոսությանը: Շատ փոքր է հնարավորությունների շրջանակը, և ավանդական կուսակցական համակարգը հնացած է, ակտիվ երիտասարդ անհատին պետք է հնարավորություն տալ ազատորեն քաղաքականություն մտնել, ոչ թե հերթագրվել ու սպասել` մինչև ծերանա ` ծառայելով ուրիշ ուժի, այլ ոչ թե հասարակությանը:


00:10 Հուլիս 04, 2015